ALTY KULYÝEW
TYA-nyň Milli golýazmalar institutynyň gymmatly hazynasyna asyrlarboýy ýygnalyp, häli-häzire çenli-de bukjalarda öwrenilip ýetişilmedik edebi-çeper eserler olary ýygnamakda uly işleri bitiren mirasgärleriň hyzmatlary öwrenilýär. Şolaryň biri-de Alty Kulyýewdir.
A.Kulyýew 1939-1941-nji ýyllaryň aralygynda Ahal welaýatyň Kaka etrabynyň obalaryndan halk ertekilerini, rowaýatlary toplapdyr. TYA-nyň Milli golýazmalar institutynyň ylmy işgäri B.Durdygylyjowa 2008-nji ýylda mirasgäriň halkyň arasyndan ýygnan 21 sany ertekisini bir ýere toplapdyr. Olary öwrenip,“Sözbaşy” ýazypdyr. Ol ertekileriň arasynda birnäçe ýygyndylarda çap edilip halk ýetirilen „Erjel oglan“, „Palgy myhman“, „Ýetim gyz“, „Ussa surhy“, „Galandar“, „Gyzyl tapan daýhan“, „Şaapbas“, „Derwüş“, „Awçynyň jadyly ýüzügi“ ýaly eserler duş gelýär. B.Durdygylyjowa toplan ertekilerinden „Galandar“, „Awçynyň jadyly ýüzügi“, „Mergen oglan“, „Ýetim gyz“, „Ertel oglan“ ýaly ertekileri seljerip, ideýa-mazmuny, terbiýeleýjilige gymmaty hakynda pikir ýöredipdir.
Sözbaşyda ol şeýle ýazypdyr:? „Ertekilerde halk öz isleg-arzuwlaryny, ýagşy niýetini amala aşyrmakda, esasan, körpe nesili orta çykarypdyr. Meselem: „Bir adamyň üç ogly“, „Derwüş“, „Ussa Surhy“, „Ýetim gyz“ we ş.m. ertekilerde körpe ogullar mertligi, gaýratlylygy, başarnygy, ugurtapyjylygy, il-ýurda söýgisi bilen ertekileriň beýleki gahrymanlaryndan tapawutlanýar. Halk körpe ogullaryň-gyzlaryň keşbini çekende iň oňat sypatlary olaryň häsiýetlerinde jemläpdir... (A.Kulyýewiň toplan folklor eserleri, TYA-nyň Milli golýazmalar instituty, 1908-nji ýyl, 6-njy sahypa.)
Bu häsiýetler diňe bir A.Kulyýewiň toplan ýokarky ertekilerine mahsus bolman folklora degişli beýleki edebi-çeper eserlere, dessanlara-da mahsus.
B.Durdygylyjowa A.Kulyýewiň toplan mirasyndan diňe ertekileri alypdyr. Ol ideýataýdan sadyn bolmadyk ertekileri ýygynda goşmandyr. Mirasgär toplan ertekilerini käýerde kimiň dilinden haçan we nireden ýazyp alandygyny belläpdir,käýerde bolsa diňe toplaýjynyň ady bar. Bulary B.Durdygylyjowa-da “Sözbaşyda” belläpdir.
A.Kulyýewiň folklora degişli toplan halk mirasy Milli golýazmalar institutynyň hazynasynda 499, 526, 708, 647, 644, 645, 427, 482, 525, 625, 551, 625-nji çeşmelerde saklanylýar. Olaryň köpüsi Kaka etrabynyň Mehin obasynyň ýaşaýjylarynyň dilinden ýazylyp alnypdyr.Birlän-ikilän bolaýmasa, A.Kulyýewiň toplan mirasynyň köpüsi kyssa eserleri. Onuň toplan ertekileriniň köpüsine mirasgäriň soň hem öň toplanan edebi-çeper eserleriň arasynda-da, şol sanda, şu wagta çenli çap edilip, halka ýetirilen ertekileriň rowaýatlaryň arasynda-da gabat gelinýär. Ýöne olaryň köpüsinde soňky döwürlerde edilişi ýaly, halk hazynasyny toplaýjylaryň atlary, toplan etraplary görkezilmändir.
Türkmen halkynyň gylyk-häsiýetlerini, psihologiýasyny, däp-dessurlaryny, dürli-dürli döwürlerdäki durmuş-ýaşaýyşlaryny, özüne siňdiren ertekileriň halkymyzyň durmuşyny, taryhyny, dessurlaryny öwrenmekde hyzmaty uly şol sanda olarda her hili durmuş garşylyklaryny ýeňip geçmekde başarnygy, akyl-paýhasy, mertligi, ugurtapyjylygy bilen görelde alarlyk häsiýetleri bolan ruhubelent, ynsanperwer gahrymanlaryda ýeterlik. Bu gahrymanlary AltyKulyýewiň halkyň arasyndan toplan hazynasyndanam gözläp tapmaly däl. Milli golýazmalar institutynyň golýazmalar hazynasynda 499-njy çeşmede mirasgäriň toplan Hywanyň taryhyna degişli bir maglumaty, Isgender bilen baglanyşykly bir rowaýaty, „Pir“ „Kazy“ ýaly ertekileri saklanylýar. Bulary A.Kulyýew 1938-nji ýylyň iýul, sentýabr aýlarynda halk şahyry Durdy Gylyjyň dilinden ýazyp alypdyr. 526-njy çeşmede bolsa mirasgäriň ýazyp alan üç sany ertekisi („Ýedi dogan“, „Molla bolan garyp“, „Ýetişen gyz“) bar. „Ýetişen gyzy“ mirasgär 1938-nji ýylyň, 4-8-nji dekabrynda dokma fabriginiň işçisi Döndi Kerimowanyň „Molla bolan garyby“ şol fabrigiň işçisi Nobat Weli oglunyň dilinden „Ýedi dogany“ Gurban Orazmämmet oglunyň dilinden 1938-nji ýylyň 8-nji dekabrynda ýazyp alypdyr. Hiçisiniňem etraby görkezilmändir. 708-nji çeşmede-de, esasan, Soltansöýün we Myrala degişli rowaýatlar bar. Olar dürli-dürli bukjalara ýerleşdirilipdir. Olary mirasgär 1942-nji ýylyň 20-21-nji fewralynda Sylap Berdi oglunyň dilinden ýazyp alypdyr. Rowaýatlaryň ýazylyp alnan etraby görkezilmändir. Rowaýatlarda hemişe Soltansöýün bilen iş salyşýan Myralynyň ýiti zehini, akyl-paýhasy, dilewarlygy, ynsanperwerligi açylyp görkezilýär.
A.Kulyýewiň toplan mirasynyň agramly bölegini öz içine alýan 647-nji çeşmede. Mirasgäriň halkyň arasyndan toplan hazynasyny birnäçe depderde ýerleşýär. Olaryň köpüsini hazyna toplaýjynyň özi ýazman, öň ýazylan edebi çeper eserleri toplapdyr. Toplanan eserler dürli-dürli žanrlara degişli. Olaryň arasynda haýwanlara degişli „Torgaýjyk“, „Şagal we pyşbaga“, „Wepasyz dostluk“ çagalara degişli („Şir oglum“, „Jigim“, „Aýlansam“, „Ilim meniň“, „Geldim“, „Kän jigim“). Nury Annagylyjyň „Aýryldym“ (Oraz bagşynyň ölümine bagyşlanyp ýazylan) diýen goşgusy we Berdi Nazaryň, Nobatnyýaz Saýylynyň käbir goşgulary „Ýetim gyz“, „Köse we döw“ ýaly ertekiler saklanylýar. Bu maglumatlaryň hemmesiniň toplanan senesi (25.XI.1940, 9.X.1940, 12.X.1940, 17.XII.1940, 1.I.1941-nji ýyllar) görkezilipdir. Çeşmede Nury Annagylyjyň goşgulary çap edilen “Zarpçylar zähmeti” (18-nji dekabr, 1940) gazeti hem saklanylýar.
644-nji çeşmede A.Kulyýewiň Kaka etrabynyň Mehin obasyndan Aman Annaguly oglunyň, Çary Orazdurdy oglunyň we Bäşimowdan ýazyp alan ertekileri. „Bir baýyň üç gyzy“, „Oglan we garga“, „Jikjiki“, „Satylan oglan“, „Çapakçy aga“, „Iki dogan“, „Garlawaç“, Iki dost“ ýaly ertekileri saklanylýar. Bu çeşme mirasgäriň Töre şahyryň dilinden (23.01.1938) ýazyp alan, „Süýt emen batyr“ atly ertekisini-de öz içine alýar.
Hazyna toplaýjynyň Esen Polat hakyndaky „Esenpoladyň ýag ogurlaýşy“, „Indi açary goýup giden“, „Ogly ölende“, „Esenpolat ölmäge taýýarlanýar“, „Gury kelle“ we japbaklara degişli „Japbaklar“, „Garlawaç ýaly gaýdypdyr“ atly kyssa eserleri 645-nji çeşmede saklanylýar. Bu eserleri mirasgär 1940-njy ýylyň 22-nji martynda Kaka etrabynyň Mehin obasynyň ýaşaýjysy Gara Atahan oglunyň dilinden ýazyp alypdyr. Bu çeşmede hersi bir aýratyn depdere ýazylan „Gül we Senuber“, „Peri“ ertekileri hem saklanylýar. Birinji ertekini 1940-njy ýylyň 7-nji fewralynda öňki Stalin (häzirki Murgap Ş.G.) etrabynyň Şordepe obasynyň „Ýagtylyk“ kolhozynyň ýaşaýjysy Sadyk Abdyresulyň dilinden, ikinjisini 1940-njy ýylyň 10-njy ýanwarynda Ata Bäşim oglunyň dilinden eşidip ýazypdyr.
Golýazmalar hazynasyndaky 482-nji bukjada mirasgäriň toplan dürli-dürli žanrlara degişli edebi çeper eserleriň ençemesini öz içine alýar. Oňa A.Kulyýewiň toplan „Patyşa we wezir“ (ýazylan wagty 13.11.41), „Kazy“ (ýazylan wagty 13.11.1941), „Kösäniň ogly“, „Gyzyl tapan daýhan“, „Köse we kelte“, „Garrynyň kelje ogly“, „Iki ärli aýal“, „Palçy myhman“, „Ýaltalar“, „Iki köse“, „Galandar“ ýaly ertekiler we Garry ata, lukman hekim hakynda rowaýatlar girizilipdir. Birinji iki ertekini mirasgär aşgabatly Şaberdiniň dilinden,“Köse we keljäni” Kaka etrabynyň bir obasyndan Muhy Mämmet oglunyň dilinden 1941-nji ýylyň noýabr aýynda ýazyp alypdyr. Beýleki eserleriň kimiň dilinden ýazylyp alnandygy näbelli,hatlaram dürli-dürli.
427-nji çeşmedäki iki sany erteki latyn elipbiýinde iriharplar bilen saralyp giden kagyza ýazylypdyr. Olaryň biri ruslaryň „Iwan we Alýonuşka“ ertekisine ideýa-mazmun taýdan meňzeş. „Balyk ýuwýan gelin“ we beýlekisi „Bir garybyň üç gyzy“ ertekisi. Birinji ertekiniň kimiň dilinden ýazylyp alnandygy senesi, hatda mirasgäriň adam ýok. Ýöne hat A.Kulyýewiň poçerki. Ikinji ertekiniň soňunda Kaka raýon, Mehinli obasy Alty Kulyýew. Aşgabatda Dil we edebiýat institutynyň işgäri“ diýen ýazgy bar. A.Kulyýew 1938-1941-nji ýyllarda, ýagny, halk mirasyny ýygnan wagty SSSR YA-nyň Türkmenistan filialynyň Dil we edebiýat institutynda işleýän eken diýip çaklamak boljak.
Dört sany okuwçy depderini çeşmede „Ussa surhy“, „Ýetim gyz“, „Garybyň söwdagär ogly“ „Alty ogly garabatyr“, „Derwüş“,„Öýkelän oglan“, „40 aýally patyşa“ ýaly ertekiler saklanylýar. Ertekileriň hemmesi latyn elipbiýinde ýazylan.Birinji ertekini mirasgär Kaka etrabynyň Mehin obasyndan Ata Orazmämmet oglunyň dilinden, 1-nji depderdäki „Ýetim gyz“ ertekisini Nyýazdurdy Garajanyň dilinden, ýazyp alypdyr. 2-nji depderdäki “Garybyň söwdagär ogly“ ertekisini Daşoguzly bir mugallymdan 1939-njy ýylyň 27-nji ýanwarynda alypdyr. Hat mirasgäriň özüniňki däl. „Derwüş“ ertekisiniň aşagynda „Bagşylar kursundan Allaberdiden 1939-njy ýylyň 3-nji maýynda ýazyldy“ diýen bellik bar. „Kyrk aýally patyşa-da“ 1939-njy ýylyň 7-nji iýunynda bagşylar kursunda okaýanlardan toplanypdyr. „Öýkelän oglany“ Kaka etrabynyň Mehin obasyndan Oraz Döwlet oglunyň dilinden 1939-njy ýylyň 10-njy maýynda ýazyp alypdyr.
A.Kulyýewiň toplan ertekileriniň toplaýjynyň ady tutulmasa-da, dürli-dürli ýygyndylarda çap edilendigini belläpdik. 551-nji çeşmesinde A.Kulyýewiň toplan edebi çeper mirasyny öz içine alýan 10 sany ululy-kiçili depderler saklanylýar. Olaryň biri „Ýetim oglanyň Hydyr görşi“, „Patyşanyň gyzyny alan garyp oglan“, „Patyşa ogly we Bibijahan“, „Gyz we dilli tazy“ diýen ertekileri öz içine alýar. Birinji ertekini mirasgär Töre şahyrdan, ikinjisini Kaka etrabynyň öňki Kalinin kolhozynyň ýaşaýjysy Amanbike Mämmedowanyň, üçünjisini Bäşimow Durdynyň (Büzmeýin obaly), soňky etrekisini Amanbike Mämmedowanyň dilinden ýazyp alypdyr. Bu depderdäki ertekileriň hemmesi 1939-njy ýylyň 1-8-nji ýanwar aralygynda ýazylyp alnypdyr. Ikinji depderdäki „Burhaz patyşa“ atly ertekini A.Kulyýew 1939-njy ýylyň 28-nji ýanwarynda Mehin obasyndan toplapdyr. Aýdan adamyň ady öçüpdir. 3-nji depderdäki „Iki dost“, „Är-aýal“ ertekilerini mirasgär 1939-njy ýylyň 5-nji martynda we şol ýylyň 2-nji martynda Töre şahyryň dilinden eşidip ýazypdyr. 4-nji depderdäki „Towuk ýüregini iýen oglan“, 5-nji depderdäki „Meretli we dürrek döw“ diýen ertekini aýdan Nuryýew Mämmet senesi ýok. Ýokarky ertekide-de diňe ýazyp alan adamyň ady bar.
6-njy depderde mirasgäriň ýazyp alan Rüstem Zal hakyndaky rowaýaty we „Baýyň ogly“ ertekisi saklanylýar. Rowaýaty mirasgär Kaka etraply Gazakpolt oglunyň dilinden eşidipdir.
Mirasgäriň „Iki dogan“, „Diwana bolan garyp“ (7-nji depderde) ertekilerini Nury Öwezmämmet oglynyň dilinden ýazyp alypdyr. Ol Kaka etrabynyň Mehinli obasyndan senesi görkezilmändir.
9-njy depderdäki „Eneli-ogul“ ertekisinem A.Kulyýew şol obaly Nury Orazmämmet oglundaneşidipdir.
551-nji çeşmede köse hakynda-da bir erteki saklanylýar. Ertekiniň yzy bolmansoň, aýdyjynyň-da ýazyp alanyň-da ady senesi ýok. Gazak Polat oglunyň dilinden ýazylyp alnan çaý hakyndaky bir goşgy, eşege degişli we çybyna we molla degişli hem bir goşgy şu çeşmä salnypdyr. Goşgulary Sazak oglunyň dilinden 1939-njy ýylyň 9-njy fewralynda ýazyp alypdyr. Ertekileri-de türkmen halkynyň iň ajaýyp sypatlaryny özlerinde jemlän gaýratly edepli, zähmetsöýer, ynsanperwer, watanperwer, ugurtapyjy, ruhubelent, sabyrly geçirimli gahrymanlary bilen ýüzlerçe ýyllar nesilleri terbiýeläp gelipdir. „Meselem, Aýy ogly Garabatyr“ ertekiniň baş gahrymany Garabatyryň mertlik, edermenlik, ugurtapyjylyk bilen aýydan kakasyny, özüni halal edişi şöhlelendirilýän bolsa „Ertel oglan“ ertekisinde öz diýenli, mert ýigidiň başarnygy arkaly mertlik, ruhubelentlik ýaly häsiýetler ündelýär. “Galandar” ertekisinde Ahmet şanyň perzentsizligi, bir topar doga-dileglerden soň oglunyň bolmagy, edil şol pursat ýene dört sany ogul çaganyň dünýä inmegi bilen baglanyşykly Ahmet şanyň adamkärçilik sypatlary açylyp görkezilýär.
Erteki wakalarynyň akymynda Ahmet şa beýleki dört oglanjygam ene-atasynyň razylygy bilen öz garamagyna alyp, olara bilim-sowat, hünär berýär. Şu meseleler bilen baglanyşykly ertekide uly terbiýejilik ähmiýeti bolan möhüm ideýa ündelýär. Hünärli bolmak, bilim almak her ýerden ýöräne ýetdirýän bagt däl. Oglanjyklaryň alan şol hünärleri, olaryň niýetlerine ýetmegine sebäp bolýar. „Ýetişen gyz“ ertekisinde, ýaş gyzyň akyly, ugurtapyjylygy, batyrlygy bilen özüni, öz namysyny päliýaman, adamlardan (wezirden) goraýşy gyzykly, biri-biri bilen sepleşip gidýän wakalaryň akymynda şöhlelendirilýär. Başda gyzyň kakasy ony öýlerinde ýalňyz goýup zyýarata gidýär. Halk öz edebi hazynasynda aýtjak bolýan pikiriniň, ýa-da gahrymanyň häsiýetini açmagyň ýoluny garaşylmaýan wakalaryň hereketleriň üsti bilen salgy berýär. „Ýetişen gyzda-da“ awa giden weziriň tüpeňlän guşy gelip, ýalňyz galan gyzyň öýüne girýär. Guşy yzarlap gelen wezir gyza aşyk bolup, eline bihuş dermanyny berip, bir kempiri gyyzň üstüne iberýär. Emma gyz kempiriň ýönelige gelmändigini duýýar, onuň getiren bihuş dermanyny özüne duýdurman alýar. Hilesi başa barmadyk wezir özi gyzyň üstüne gelip, ony güýç bilen alyp gidýär. Gaýratly gyz wezire öz iberen bihuş dermanyny berip, onuň gulagyny, burnuny kesip gaýdýar. Betnyşan wezir gyza atasyna ýamanlaýar. Gyzyň kakasy gyzyýollamak üçin ogluny iberýär. Oglan gyz doganyny çöle alyp gitse-de, ony öldürmäge dözmän, iňlär siňensiz çölde taşlap gaýdýar. Aw awlamak üçin çöle çykan patyşanyň ogly, gya aşyk bolup ony köşge alyp gaýdýar-da, oňa öýlenýär. Aýalynyň haýyşy bilen şa ony weziriniň ýanyna goşup, ata-enelerine görme-görşe iberýär. Gözi gyzaran wezir näzijek bu päkize maşgalany özüne boýun egdirmek isleýär. Onuň ogluny öldürýär. Gyz patyşanyň hem özüniň namysyny gorap, oňa boýun egmeýär. Perzendinden aýrylyp, ýüregi ýanyp duran gyz, bu ýagdaýdan çykalga agtarýar. Ahyrda-da „suw getireýin“ bahanasy bilen päliazan wezirden gaçyp sypýar. Kynlyk bilen ene-atasyna gowuşýar. Ol yzyndan gelen patyşa hakykaty aýdyp, weziriň ýoguna ýandyrýar. Şu mazmun diňe bir ýokarky ertekide däl, beýleki mirasgärleriň başgaça at bilen gelýän ertekilerinde-de duş gelýär. olaryň köpüsinde-de meselem, „Gülçähre“ atly ertekide-de Gülçähre özüne hyýanat etmek isleýän wezirden örän mertlik bilen goranyp, maksadyna ýetýär.
430-njy çeşmede Alty Kulyýewiň aşakdaky ertekileri ýerleşýär. „Awçynyň enesi“ (hat Kulyýewiňki, ýöne kimiň dilinden ýazylyp alan senesi belli däl), „Bir adamyň üç ogly“ (ertekini 1938-nji ýylyň 6-njy ýanwarynda aýdan Gumri Hajy, Kaka etrabyndan, Kesewli obaly,ýazan A.Kulyýew,diýen ýazgy bar, „Şaapbasy” (aýdan Rahman, şol obaly). Alty Kulyýew 1938-nji ýylyň 8-nji ýanwarynda ýazyp alypdyr.
A.Kulyýewiň Myraly hem Soltansöýün hakyndaky toplan rowaýatlarynda käbir tapawutlar bar. Meselem, bir çeşmede Soltansöýnüň dünýä inişi bilen bagly gyzykly rowaýat getirilýär. Onda her 30 ýyldan bir ýyldyzyň dogýandygy, guýrukly ýyldyzy gören adamyň dünýä inen perzendiniň çaksyz akylly bolýandygy aýdylýar. Bir patyşa şol ýyldyzy görmek üçin bir minarada ýörite garawul goýýar. Ahyr bir günol garawul ýyldyzyň doganyny görüp patyşanyň köşgüne ylgaýar. Ýolda oňa bir çopan sataşýar. Muňa garawul ýyldyz bilen baglanyşykly täzeligi gürrüň berýär. Muny eşiden çopan öýüne ylgaýar. Soň bu habary patyşanyň sakçysy eşidýär. Ahyrda garawul ony patyşa buşlaýar. Şondan soň çopandan, garawuldan, hersinden bir gyz dünýä inýär. Köşgüň sakçysy bilen patyşadan ogul perzent dogulýar. Ol Soltan Söýün, ikinji oglanyň ady Myraly. Soň patyşa gyzlaryň gözlegine çykýar. Olar nädip tapmaly. Halk öz çeper hazynasynda meseläni şeýle goýýar. Gyzlaryň birini tamdyryň başynda çörek bişirip durka, onuň ýenjilýän oglan bilen baglanyşykly beren akylly jogaby arkaly tapýarlar. Bu ýerde diýdirilip edilen işiň ýüzüne köz degsin diýen ideýa gozgalýar. Ýagny, ýalta ýazgarylýar. Bu rowaýat beýleki mirasgärleriň toplan mirasynda-da gabat gelýär. ikinji gyzy patyşa obalaryň birindebir öýe myhman bolup tapýar. Myhmançylykda türkmen halky öz myhmanyna aýratyn hormat goýup, baryny orta dökýär. Bu häsiýet türkmeni bezeýän milli häsiýetleriniň biri.Şonda öý eýesi gyz patyşanyň öňünde diňe gatyk goýup gidýär-de soň yzyna dolanmaýar. Çörek geler öýdüp uzak garaşan patyşa, gyza nägilelik bildirýär. Gyz şonda: „Ýoguny-baryny bilmezem bir myhman bolarmy“ diýen jogaby berýär. Patyşa bu jogaba utanýar. Ýöne öz ýitgisini tapanyna begenýär.
Myraly bilen SoltanSöýün hakyndaky rowaýatlarda Myralynyň akyl-parasadyna aýratyn üns berilýär. Umuman okyjynyň gözýetimini giňeldýän pikirlenmegi, oýlanmagy öwredýän bu rowaýatlaryň-da terbiýeleýjilik ähmiýeti uly. Rowaýatlarda SoltanSöýüniň şeýle eý görýän atynyň (Gara aty), mähriban aýaly Gülüň bu dünýäden ötenini şaha ugruny tapyp diňe Myraly aýdyp bilýär. Rowaýatda Gül ölende başyny mazar daşyna goýup ah çekýän SoltanSöýnüň gussasy aşakdaky bir bentde beýan edipdir.
Ötdi gülüň möwsümi,
Galdym jepaýa hora men,
Ýüzümi ýere goýup,
Ýüz aglasam biçäre men.
Ertekileriň köpüsi „Bir bareken, bir ýok eken“ diýen däpleşen formada alnyp gidilýär. Emma aýdyjylaryň olary üýtgedip aýdýan pursatlaryna-a gabat gelinýär. Bu ýagdaý, aýratyn hem, belli hazyna toplaýjy Muhammet Ataşowyň urşuň öň ýanynda toplan ertekilerinde gabat gelýär. A.Kulyýewiň hem ertekileriniň dürliçe başlaýan ýerlerine gabat gelinýär. Ýöne ol M.Ataşowyň başlaýşyndan özboluşly, hem gysga.Meselem, ol „Iki köse“ ertekisini „Biri bar eken, biri ýok eken. Uly aýalyna gargar eken, kiçi aýalyna sargar eken. Oturdy pikir etdi.” Ýa-da „Ýoklaryň ýok wagty, barlagyň bar wagty“ mysallardan görnüşi kimin.
„Meretli we dürrek döw“ ertekisi okamak üçin gyzykly, wakalary yzyna düşürýänem gahrymanlary öz öňlerinde goýan maksatlaryna ýetmekde göreşýänem bolsa, olaryň edýän işleri, hereketleri il bähbitli däl, beýle ertekileri halka hödürläp bolmaýar.
A.Kulyýewiň toplan mirasynyň beýleki hazyna toplaýjylaryň ýygnan edebi-çeper eserleriniň arasynda-da duş gelýändigini belläpdik. Sebäbi dilden aýdylýan ertekiler obadan oba, şäherden-şähere hatda ýurtdan-ýurda hem aşyp göçüp-gonup ýörýär. Muňa garamazdan, ertekileriň, rowaýatlaryň, hekaýatlaryň, dörän, düşen ýer-ýurdunyň ýagdaýyna görä, ýa aýdyjynyň, aýdyşynda käbir üýtgeşmeleriň bolmagy bilen şol bir ertekiler, rowaýatlar biri-birinden tapawutlanýar.
