"MÄHIR" GYMMATY
Galyñ barada il arasynda bulaşyklyga salnan dürli pikirler, dürli garaýyşlar bar. Okyjylar köpçüligine aýdyñ bolar ýaly www.kitapcy.ga saýty keramatly "Gurhany" arap dilinden ilkinji bolup türkmen diline terjime eden türkmen ulamasy Hoja Ahmet ahunyñ galyñy dini, türkmeniñ dessury, musulmançylyk tarapdan düşündirişini dykgatyñyza ýetirýäris.
* * *
Galyñ asly Allatagala tarapyndan buýrulan hökümleriñ biridir. Allatagala öz aýdan hökminde aýal maşgala bilen ony aljak adamyñ arasynda geljekki durmuşlary barasynda öýde oturan ýerinde gürrüñleşmeli. Gyz maşgalanyñ hossarynyñ razylygynda "Mähir" (süýt) hakynyñ gymmatlygy sözleşilýär.
Muña mysal edip, Hezreti Omar Hezreti Alynyñ gyzyny almakçy bolanda ilki bilen Hezreti Ala bu mesele barasynda duýdurýar. Şonda Hezreti Aly: "Ýa musulmanlaryñ emiri, men çagamy sen ýaly arassa adama berip bilsem armanym ýok. Eýsem-de bolsa, maşgalamyzyñ razylygy gerek. Sen bjziñ maşgalamyz bilen geñeş. Razy bolsa, gepimiz ýok" diýipdir. Hezreti Omar özüniñ aljak gyzyny köşge çagyrypdyr we oña hyrydardygyny duýdurypdyr. Şonda Hezreti Alynyñ gyzy: "Bolýar, men razy siziñ hyzmatyñyzda durmaga we özümiñ bagtly maşgalalardandygymy şu ýerde añladym" diýipdir. Gyz ýene-de: "Ýa Hezreti Omar, men seniñ köşk eýesi bolmagyña we ähli dünýä musulmanlara emirligiñw (halyflygyña) aşyk däldirin. Men seniñ pygamberiñ yzyny ýöredip, şerigata laýyk adyllyk bilen höküm edýänligiñe we şonuñ bilen Allatagala ýakyn bolýanlygyñc aşykdyryn" diýipdir.
Şunlukda razylaşyp, Hezreti Aly gyzynyñ razylygy bilen Hezreti Omara nikalap berýär. Şol zamanlarda "Mähir" haky ata-ene we hossarlary tarapyndan kesgitlenip, öz durmuşa çykarjak maşgalalaryna geñeşer ekenler. Eger durmuşa çykýan maşgala ulugyz ýa dul aýal bolsun, parhy ýok, men şu bellenen "Mähir" haka närazydyryn" diýse, onda şol maşgalanyñ öz kesgitlän "Mähir" gymmatyny kabul edipdirler.
Meselem, Muhammet pygamber Hatyjany almakçy bolanda "Mähir" gymmaty on sekiz düýe diýip kesgitläpdirler. Muhammet pygamberiñ agasy Ebu Talyp çöldäki düýesinden on sekizini Hatyjanyñ hossarlarynyñ saraýyna sürüp getiripdir. Jaýyñ penjiresinden garap oturan Hatyja düýeleri görüp "Bu meniñ "Mährim" üçin getirilen malmy?" diýip sorapdyr. "Hawa, seniñ "Mähriñ" diýip, aýdanlarynda, öz hyzmatkärlerine "Şo on sekiz düýäniñ birini alyp galyñ, galanyny Ebu Talyba beriñ. Goý, ol şol düýeleri garyplara sadaka etsin. Ýa özi alsyn" diýipdir. Şunlukda Hatyjanyñ "Mähri" bir düýe bolupdyr.
Emma şerigat kitaplarynda, halk arasynda gyz maşgalalaryñ "Mähir" gymmaty näme bolsa, siz hem şoña görä boluñ diýlipdir. Şu sözlerden peýdalanan ynsapsyz adamlat maşgalalarynyñ "Mähir" gymmatyny ýokary derejä çykarypdyrlar.
1910-njy ýyllaryñ töwereklerinde gyzlaryñ "Mähir" gymmaty elli-elliden hasap edilip başlanypdyr. Ýagny, elli goýun, elli halat, elli put bugdaý, elli put künji we şuña meñzeş bolupdyr. Şerigatda beýle zatlara ýol berilmeýär. Şerigatyñ hiç ýerinde ýokardaky aýdylan sanlar ýok. Gaýtalap aýtsak, "Mähir" gymmaty durmuşa çykjak maşgalanyñ kesgitlemegi bilen alynýandyr.
Indi esasy zat, "Şu gyzlaryñ "Mähir" gymmaty näme üçin alynýar?" diýen soraga jogap: Durmuşa çykyp, baran ýerinde bir maşgalanyñ baran gününden başlap, täki ölýänçä etjek hyzmatynyñ gymmatynyñ ujundan alynýan sowgat şekilli zatdyr. Meselem, durmuşa çykyp baran maşgala ärine hyzmat etmeli, öýüni dikeldişmeli. Dikeldilen öýi abat saklamaly. Öý eýesi bir ýana giden wagty, onuñ çagalaryny, mal emlägini, iñ esasy zat hem özüni kesekilerden gorap saklamaly. Şu aýdylan habarlar Kuranyñ birnäçe sürelerinde getirilendir.
0
