Allanyñ ady bilen aldamak

ALLANYÑ ADY BILEN ALDAMAK

■ Sözbaşy

Musulman halklar, esasanam türki halklar çenden aşa duýguçyl, hususanam dini meselelerde duýguçyllygyny çalt ýüze çykarýar.
Türki halklar näme üçin eýýäm birnäçe asyr bäri şol bir görnüşde yzygiderli aldanyp gelýär?
Muña dogry jogabyñ Gurhanda bardygyna ynanýaryn. Gurhan "Allanyñ ady bilen aldanmañ!" diýip duýdurýar. Näme üçin? Çünki Allany bilip ýalñyşmak mümkinçiliginden uly jogapkärçiligi aldanandyklaryny bilme mümkinçiliginden ep-esli derejede mahrum bolmaklarydyr. Sebäni çuññur ýürekden ynanylýan we boýun sunulýan gymmatlyk olaryñ öz garşysyna ulanylýar. Muny añlamak añsat iş däl.
Türki halklar dinine bolan çuññur hormat-sylagy, yslama bolan boýunsunujylygy sebäpli köplenç özüni gorama, tankyt etme ukyplaryny ulanmaýar. Hasam beteri, Allanyñ ady bilen aldaýanlara garşy aklyny ulanmaýar.
Allanyñ ady bilen aldanmagyñ döredýän ýykgynçylygyna ünsi çeken Gurhan bu duzaga düşmezlik we bu belany ýeñip geçmek iki wajyp meseläniñ üstünde durup geçýär:

1). Aklyñ işledilmegi;
2). Takwalyk bilen bir hatarda dindarlygyñ adamlaryñ arasynda artykmaçlyk hökmünde görülmeginiñ öñüni almak.

Bu iki kömekçi buýruk ýatdan çykarylanda "Allanyñ ady bilen aldanylmañ" emriniñ netije bermegi mümkin däl. Haçanda akyl işlemelisi ýaly işläp, dindarlyk adamlaryñ arasynda artykmaçlyk ýaly görülmekden aýrylsa, şonda köpçüligi Allanyñ ady bilen aldamak duzaklarynyñ perdesini syryp, añyrsynda nämeleriñ bardygyny görüp bolar. Perde sypyrlyp, añyrsyndaky plan görülmese Allanyñ ady bilen aldamak gutulgysyzdyr.
Allanyñ ady bilen aldama zulmunyñ aşylmagy üçin diñe esasy çäre däl, eýsem ýeke-täk çäre aklyñy işletmekdir. Gurhan "Alla aklyny işletmeýänleriñ üstüne şer ýagdyrar" (Ýunus süresi, 100) diýip, Allanyñ ady bilen aldanma duýguçyllygynyñ aşylmagy üçin hökmany suratda akly işletmegiñ gerekdigini adamzadyñ wyždanyna ýañzydyp goýupdyr. Başga hiç hili delil bolmanda-da, diñe şu prinsip bilenem dünýewiligiñ Gurhanyn talap eden esasy ýörelgelerinden biridigini subut etmäge ýeterlik bolsa gerek. Çünki aklyñ işjeñ ýagdaýda sagdyn işläp durmagy üçin ilkinji nobatda dünýewilik gerek. Tersine bolan ýagdaýynda duýgy agdyklyk edýän din aklyñ öñüni baglamagyñ serişdesi hökmünde ulanylýar, ýagny köpçülik Allanyñ ady bilen aldanýar.
Gurhan bilýän kömekçi güýçlerimiziñ ulanylmagyny emir edýändigine garamazdan, türki halklar muny ulanmaýar. Halkyñ agramly bölegi yslamyñ şular ýaly talabynyñ bardygyny bilenok. Sebäbi bu emirler Gurhanda bar. Türkler bolsa ýüzlerçe ýylyñ dowamynda Gurhandan uzak tutuldy, ony okap, magnysyna düşünmekden mahrum edildi. Türki halklaryñ Gurhandan ýeke-täk tama edýän zady bar, olam bu kitaby arap elipbiýinde okamagy başartp "sogap" gazanmak. Türki halklar Allanyñ ady bilen aldama duzaklarynyñ ussatlyk bilen gurnalan bu "sogap" oýunlarynyñ toruna düşürilip, onuñ uýýan dininiñ Gurhan bilen baglanyşygy ep-esli derejede ýok edilipdir. Dinde Gurhanyñ ýerini arap-emewi häkimiýet ideologiýasynyñ kultlaşdyrylan şygarlary bilen yslama bap gelmeýän toslama adatlar doldurypdyr. Şeýle ýagdaýda Gurhanyñ ündeýän zatlary türki halklaryñ durmuşyna din hökmünde nädip girsin?!
Türkler hem edil beýleki birnäçe musulman halklar ýaly Ýakyn Gündogar despotizmleriniñ bähbidine laýyklykda keramatlaşdyrylan buýruklary dindir öýdýär, şolara eýerýär.
Bu ýagdaýy diýseñ gowy bilýän aldama metodlary dowamly din-imany ulanyp bize ýakynlaşýar. Türk halkyny turuwbaşdan elsiz-dilsiz hala getirip göwün islän wagty isledigiçe aldap sümürýär.
Türk halkynyñ iñ uly ejizligi - uýýan dinini galkynma we seljerip görme serişdesi däl-de, dymma, takdyra kaýyl bolma serişdesi hökmünde ulanýanlygydyr. Diñe türki halklaryñ däl, eýsem, ähli musulmanlaryñ iñ uly ejizliginiñ birinjisi, belki-de şu bolsa gerek. Eger bu iñ uly ejizligimiz bolmasa, Gurhan "Allanyñ ady bilen aldanmañ!" duýduryşyny bermegi hökmany hasaplarmydy?
Biziñ günlerimizde adamzat we biziñ jemgyýetimiz Allanyñ ady bilen aldanmagyñ iñ kyn döwrüni başdan geçirýär. Bu, global we guramaçylykly "aldama sektorlarynyñ" işjeñ hereket edýän döwrüdir. Bu, "Dinsiz zulumlara garşy göreş" ady astynda dini perdelenip zulum etmegiñ döwrüdir. "Mukaddes" patentli bu zulum materialist zarbalardan ýaña haly teñ bolan jemgyýetleriñ ýaralarynyñ üstüne "Alla" diýip ýumrugyny inderýär.
Bu kitaby musulman türki halklara Allanyñ ady bilen nähili aldanylýandyklaryny Gurhana esaslanyp düşündirmek islän ýönekeý bir möminiñ eden kiçijik bir hyzmaty hökmünde kabul ediñ. Size azajygam bolsa nepi degse awtory özüni bagtly saýar.

(Dowamy bar)...

Prof. dr. Ýaşar Nury ÖZTÜRK,
Stambul, 2008 ý.